- بینراو: 549
ژ نڤێسینا : وارهێل محی الدین دوسكى
هێزێن سیاسى یێن رووژئافایێ كوردستانێ ب رێكا كانتونا ژێك ده‌رزاندنا رووژئافایێ كوردستانێ ده‌ست پێكر و دروستكرنا هه‌رسێ كانتونێن (كوبانێ ، عه‌فرین ، جزیرێ) باشترین گروڤه‌یا یارى پێكرنا هێزێن رووژئافایێ كوردستانێ یه ب جاره‌نڤیسێ كوردێن ل رووژئافایی، و ژبه‌ر چه‌ند خاله‌كا ئه‌ڤ بێ هه‌لویستیا هێزێن سیاسى یێن رووژئافا هه‌مبه‌رى دووزا گه‌لێ كورد دیاردبیت ، هه‌ر چه‌نده ل جیهانا ئه‌فرو دا و د جیهانا رابردو ژى دا نمونه‌یێن وه‌لاتێن ل سه‌ر بنگه‌هیا سیسته‌مێ كانتونا هه‌نه و هه‌بوینه ، لێ مه‌رجێن فه‌راههبونا كانتونا تێدا هنه و د گرێداینه ب نافه‌نده‌كا رێكخستى ڤه، راسته هه‌ر كانتونه‌ك د رێڤه‌برنا خوه‌دا سه‌ربه‌خویه به‌لێ د ئه‌دائه‌كا سنورداركری و د چوارچوڤێ وه‌لاته‌كى دا كوم ڤه دبن .
به‌لێ یا سه‌یر ئه‌ڤه‌یه ئه‌وا ل رووژئافایێ كوردستانێ رویده‌ت كو سێ كانتون هاتینه دروستكرن ، و ئه‌ڤ كانتونه هه‌ر ئێك د رێڤه‌برنا خوه یا ئیداریدا سه‌ربه‌خویه، ئه‌رێ سێ كانتون هه‌ر ئێك ل جهێ خوه سه‌ربه‌خو بیت و گرێدایى چ ناڤه‌نده‌كێ نه‌بن، و ئێك ده‌نگیا گشتى یا لایه‌نێن سیاسى و خه‌لكێ د سنورێ كانتونێدا ل سه‌ر نه‌بیت ، و گرنتیا پاراستنا سه‌قامگیری و ئارامیا هاوه‌لاتیا نه‌بیت ، و مه‌رجێن دیموكراتى بونێ د ناف كانتونا دا نه‌بیت د ده‌مه‌كیدا كو رووژانه د ئاگاهیێن راگه‌هاندنێ دا مه ئاگه‌هـ ژێ هه‌یه خه‌لكه‌ك ب زوورى دهێـه چه‌كداركرن ، ئه‌ڤه ژ لایه‌كى ڤه .
ژ لایه‌كێ دى ڤه هێشتا یه‌په‌گه وه‌ك هێزه‌كا چه‌كدار یا سه‌ره‌كى ل رووژئافا كول ژێ بالێ په‌كه‌كێ دایه ل رووژئافایێ كوردستانێ نه شیایه حكومه‌تا به‌شار ئه‌سه‌دى رازى بكه‌ت كو دان پێدانێ ب مافێ كوردا بكه‌ت د هه‌رێمه‌كا نیمچه سه‌ربه‌خودا ژى،ئه‌ڤه سه‌ره‌رایى وێ چه‌ندێ كو یه‌په‌گه وه‌ك چه‌تێن به‌شار ئه‌سه‌دى دهێنه ب ناڤكرن ژ لایێ هنده‌ك ژ ئوپزسیونا سوریایێ ڤه ، ئه‌ڤ چه‌نده‌ژى یا دیاره كو هه‌ر ژ ده‌ستپێكا هه‌لبونا ئاگرێ شه‌رى دنافا سوریێ دا حكومه‌تا به‌شار ئه‌سه‌دى ب ئاسانى پرانیا ناوچێن كوردنشین یێن رووژئافایێ كوردستانێ ب ده‌ست یه‌په‌گێ ڤه به‌ردان ، ئها ل ڤێره بومه دیار دبیت كو ده‌ستێ به‌شار ئه‌سه‌دى د ده‌ستێ یه‌په‌گێ دایه ل رووژئافایێ كوردستانێ . و به‌شار ئه‌سه‌د ژى ب هه‌مى رامانانێن په‌یڤا مافێ كوردا د چوارچوڤێ هه‌رێمه‌كا سه‌به‌خودا ل قه‌له‌م ناده‌ت .
و هه‌ر وه‌سا یه‌په‌گه دویر ژ ئه‌دائا ئوپزسیونا سوریێ ژى كاردكه‌ت ، واته ب نه‌مانا به‌شار ئه‌سه‌دى هه‌لبژاردا هه‌ره سه‌ره‌كى بو ب رێڤه‌برنا سوریێ دێ هێزێن ئوپزسیونێ بن د وى وه‌لاتیدا ئه‌گه ر ئه‌ڤ چه‌نده ژى ب جهـ بێت یه‌په‌گه و ئه‌و هێزێن دى ئه‌وێن نوكه دگه‌ل یه‌په‌گێ پێكڤه د كانتونێن رووژئافادا به‌ژدارن نه‌شێن وه‌ك پێتڤى رازى بونا وان هێزا ب ده‌ست بێخین جونكى د به‌رته‌نگیا دا خوه نه دایه دگه‌ل ئه‌وژى ل به‌ر فره‌هیێ دا ده‌ستێ هه‌ڤالێ دوژمنێ خو ناگرن . ئه‌ڤه ل سه‌ر ئاستێ رووژئافایێ كوردستانێ
و ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێما كوردستانێ یان ژى بێژین باشورێ كوردستانێ یه‌په‌كه و په‌كه‌كه وه‌ك هه‌ر دووك ژ ئێك سه‌رچاوه د داخویانیێن خوه دا دویر ژ رێزگرتنا هه‌رێمه‌كا كوردى یا باوه‌رپێكرى ژ لایێ حكومه‌تا نافه‌ندیا عیراقێ ڤه و هه‌ر وه‌سا پرانیا وه‌لاتێن جیهانێ ڤه ، هێزێن خوه یێن چه‌كدار د ناف سنورێن هه‌رێمدا هاتن وچونێ پێ دكه‌ن و هه‌ر چه‌نده ل به‌روكێن شه‌رى د به‌ژدارن دگه‌ل هێزێن پێشمه‌رگه‌ى به‌لێ ئه‌ڤ به‌ژداریا وان وه‌ك مزایده‌كا سیاسى ل سه‌ر حسابا هێزێن دناڤ هه‌رێما كوردستانێ دا دهێته كرن ، و هه‌روه‌سا بێى به‌رچاڤ وه‌رگرتنا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئه‌وا ب خوینا هزاران شه‌هیدا و ده‌نگێن كوردستانیا ئه‌فروكه بویه پێگه‌هه‌كێ گرنك د ده‌ڤه‌رێدا ژ هه‌مى لایه‌كى ڤه به‌رپرسێن یه‌په‌گێ و په‌كه‌كێ داخویانیا دده‌ن ، حه‌تا به‌رى ده‌مه‌كى دگوت ئه‌م دێ كانتونا شنگالێ و قه‌ندیل و سلیمانیێ ژى دروست كه‌ین . د ده‌مه‌كى دا ئه‌ڤه كو ئه‌ڤ هه‌ر سێ ناوچه‌یه سه‌ر ب حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌نه و د سنورێ حكومه‌تا عیراقا فیدرال دانه . به‌لێ یه‌په‌گه و په‌كه‌كه ژى باش دزانن نه به‌رسینگ گرتنا وان ژ لایێ سه‌روكاتیا هه‌رێما كوردستانێ ڤه ژبه‌ر هه‌لویستێ نه‌ته‌وه‌یێ سه‌روكایه‌تیا هه‌رێمێ یه و هێزێن سیاسیێن هه‌رێما كوردستانێ.
ئه‌رێ پرسیار ل ڤێرێ ئه‌ڤه‌یه یه‌په‌گه و په‌كه‌كه وه‌ك دوو هێزێن نه فه‌رمى و راببین ب دروستكرنا چه‌ند ناوچه‌یه‌كێن سه‌ربه‌خو سه‌ره‌رایى هه‌بونا وان هه‌مى كێم و كاسیێن مه د سه‌ریدا ئاماژه پێكرى ، ئه‌رێ تو نابینى ئه‌ڤه خاپاندنا گه‌له‌كییه ل ژێر هنده‌ك دوریشمێن نه ساخله‌م .
ئه‌ڤچا داخوازه‌كا هه‌ڤ نه‌ته‌وه‌یى ژ برایێن یه‌په‌گێ دكه‌ین كو ده‌ست ژ به‌رئێك برنا ئێك رێزیا نه‌ته‌وه‌یى به‌ربده‌ن و بلا بهێن ده‌ستێن خوه بكه‌نه د ده‌ستێن هێزێن كوردیدا ئه‌وێن كاریگه‌ریا خوه ل سه‌ر سیاسه‌تا ئه‌فرو د رووژهه‌لاتا نافین دا هه‌ى ،چونكه دووژمنێ ملله‌تێ كورد ژ هه‌ر جاره‌كێ پتر توشى شكه‌ستنێ و بێ هێزیێ بویه بلا ئه‌م ژى وه‌ك كورد ڤان ده‌لیڤا ژ ده‌ست نه‌ده‌ین ژ پێخه‌مه‌ت مزایده‌كا سیاسى یان هنده‌ك ده‌ستكه‌ڤتێن به‌ر وه‌خت .